اگر شما هم یکی از میلیون‌ها انسانی هستید که با یبوست مزمن زندگی می‌کنند، می‌دانید که وقتی مدفوع منظمی ندارید، چقدر آزاردهنده است. یبوست با علائمی مانند نفخ و گرفتگی عضلات، علی‌رغم شوخی‌های زیادی که در مورد آن انجام می‌شود، اصلاً شوخی نیست. گاهی اوقات یبوست می‌تواند موضوعی ناخوشایند برای صحبت باشد. شاید شما هم مانند بسیاری از افرادی که با این عارضه زندگی می‌کنند، به سادگی با این حقیقت که حرکات روده‌تان نامنظم و مشکل است، کنار می‌آیید و درد را تحمل می‌کنید؛ اما مجبور نیستید با این درد زندگی کنید. در این مقاله علائم یبوست، دلایل ایجاد یبوست و همچنین روش‌های پیشگیری و درمان یبوست را ارائه خواهیم کرد.

علائم یبوست

عملکرد روده هر فرد متفاوت است. برخی از افراد سه بار در روز و برخی دیگر سه بار در هفته اجابت مزاج می‌کنند. با این حال، اگر علائم زیر را دارید، ممکن است دچار یبوست باشید:
احساس سیری، حتی پس از اجابت مزاج
کمتر از سه بار اجابت مزاج در هفته
درد در هنگام اجابت مزاج
مدفوع سفت یا خشک
متخصصان بیماری‌های گوارشی توصیه می‌کنند در صورت برطرف نشدن علائم بالا و یا مشاهده علائم زیر حتماً به پزشک مراجعه نمایید:
احساس وجود دائمی گاز معده
تغییر ناگهانی در حرکات روده
کاهش وزن غیر قابل توجیه
درد در قسمت پایین کمر
وجود خون در مدفوع
خون‌ریزی از روده
درد مداوم شکم
استفراغ
تب
دقت داشته باشید که در صورت وجود این علائم حتماً باید به پزشک متخصص مراجعه نمایید، زیرا وی ممکن است آزمایش‌هایی را برای بررسی وجود بیماری‌های جدی‌تری مانند سرطان کولورکتال (سرطان روده بزرگ) یا سندرم روده تحریک‌پذیر انجام دهد.

دلایل یبوست

وظیفه اصلی روده بزرگ، جذب آب از مواد غذایی باقی‌مانده در هنگام عبور از سیستم گوارش و سپس تولید مدفوع است. عضلات روده بزرگ در نهایت مدفوع را به بیرون می‌رانند تا دفع شود. اگر مدفوع برای مدت طولانی در روده بزرگ باقی بماند، ممکن است سفت و سخت شود. اغلب رژیم غذایی نامناسب باعث ایجاد یبوست می‌شود. مصرف فیبر خوراکی و همچنین آب کافی برای کمک به نرم نگه داشتن مدفوع ضروری است. غذاهای غنی از فیبر معمولاً گیاهی هستند. فیبر به اشکال محلول و نامحلول وجود دارد. فیبر محلول می‌تواند در آب حل شود و هنگام عبور از سیستم گوارش، ماده‌ای نرم و ژل‌مانند ایجاد نماید. فیبر نامحلول بیشتر ساختار خود را با عبور از سیستم گوارش حفظ می‌کند. هر دو شکل فیبر به مدفوع می‌پیوندند و وزن و حجم آن را افزایش می‌دهند و در عین حال آن را نرم می‌کنند. این کار خروج از روده را آسان‌تر می‌کند. استرس، عملکرد روتین روده را کند و تمایل فرد برای اجابت مزاج را کم می‌کند و به‌نوبه خود ممکن است منجر به یبوست شود. شایع‌ترین علل ایجاد یبوست عبارت است از:
کم آبی بدن
سطح تحرک (ورزش) پایین
به تعویق انداختن اجابت مزاج
سفر یا تغییرات دیگر در روال عادی زندگی
رژیم غذایی کم فیبر، به ویژه رژیم‌های غذایی سرشار از گوشت، شیر یا پنیر
سن بالا (یبوست حدود یک سوم افراد 60 سال و بالاتر را تحت تاثیر قرار می‌دهد)
مصرف برخی داروها، از جمله آنتی‌اسیدهای خاص، داروهای ضد درد، داروهای ادرارآور و برخی از داروهای بیماری پارکینسون
به‌علاوه عوامل زمینه‌ای زیر هم می‌تواند منجر به ایجاد یبوست شود:
استفاده بیش از حد از ملین‌ها
مشکلات هورمونی، از جمله کم‌کاری غده تیروئید
برخی شرایط مانند سکته مغزی، بیماری پارکینسون و دیابت
مشکلات کولون یا رکتوم، از جمله انسداد روده و سندروم روده تحریک‌پذیر

درمان یبوست

تغییر رژیم غذایی و افزایش سطح فعالیت بدنی ساده‌ترین و سریع‌ترین راه برای درمان یبوست است. همچنین موارد زیر هم می‌توانند به درمان یبوست کمک کنند:
هر روز 1.5 تا 2 لیتر مایعات بدون قند مانند آب بنوشید تا بدن آب‌رسانی شود.
مصرف الکل و نوشیدنی‌های کافئین‌دار را که باعث کم‌آبی بدن می‌شوند، محدود کنید.
مصرف غذاهای کم فیبر مانند گوشت، شیر، پنیر و غذاهای فرآوری شده را کاهش دهید.
هنگام استفاده از حمام، به خود زمان زیادی بدهید و سعی کنید عضلات خود را شل کنید.
از پزشک خود بپرسید که آیا هر یک از داروهای مصرفی شما ممکن است باعث یبوست شود.
اگر میل به اجابت مزاج دارید، معطل نکنید. هرچه بیشتر صبر کنید، مدفوع شما سفت‌تر می‌شود.
هرگز بدون مشورت با پزشک، از ملین‌ها برای بیش از 2 هفته استفاده نکنید. بدن شما می‌تواند به آن‌ها وابسته شود.
از پزشک خود در مورد تمرین اجابت مزاج بپرسید تا بدن شما هر روز 15 تا 45 دقیقه بعد از صبحانه به دفع مدفوع عادت کند.
هر هفته حدود 150 دقیقه ورزش متوسط داشته باشید. ورزش باید به طور منظم انجام شود، مثلا 5 روز در هفته، هرروز 30 دقیقه ورزش کنید.
غذاهای غنی از فیبر (مانند غلات کامل، حبوبات، میوه‌ها و سبزیجات خام،) را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. مصرف روزانه فیبر شما باید بین 20 تا 35 گرم باشد.
اگر درمان‌های خانگی برای یبوست مؤثر نباشند، همیشه یک گزینه خوب مراجعه به داروخانه و تهیه ملین‌هایی است که در اشکال مختلف مانند پودر، قرص و شیاف وجود دارد. برخی از این ملین‌ها بدون نسخه به فروش می‌روند، اما برخی دیگر نیازمند نسخه پزشک هستند. همچنین در صورت عدم درمان، می‌توان از روش‌هایی مانند بیوفیدبک تراپی (آموزش کنترل عضلات بدن)، درمان بیماری‌های مزمنی مانند سندروم روده تحریک‌پذیر و همچنین جراحی برای رفع انسداد استفاده کرد.

پیشگیری از یبوست

همان‌طور که بزرگان گفته‌اند پیشگیری بهتر از درمان است. به‌همین دلیل بهتر است تا جای ممکن از ایجاد یبوست پیشگیری کرد تا اینکه بعد از ایجاد آن به فکر درمان افتاد. رعایت موارد زیر تا حد قابل قبولی به پیشگیری از یبوست کمک می‌کنند:
مقدار زیادی آب بنوشید.
ورزش منظم داشته باشید.
مقدار زیادی میوه، سبزیجات و غلات کامل بخورید.
از الکل و کافئین خودداری کنید، زیرا می‌توانند منجر به کم‌آبی بدن شوند.
منابع پروبیوتیک مانند لبنیات و میوه‌ها را به رژیم غذایی خود اضافه کنید.
غذاهای با فیبر بالا بخورید و با پزشک خود در مورد استفاده از مکمل‌های فیبر مشورت کنید.
ماهیچه‌های خود را طوری تمرین دهید که هر روز در زمان مشخصی اجابت مزاج داشته باشند.

نتیجه‌گیری

یبوست یک مشکل بسیار رایج است که افراد را با افزایش سن، استفاده از داروهای خاص یا عدم وجود فیبر کافی در رژیم غذایی، تحت تاثیر قرار می‌دهد. اکثر موارد یبوست خفیف هستند و به راحتی با تغییر در رژیم غذایی و ورزش درمان می‌شوند. اگر از یبوست مزمن یا یبوست همراه با سایر تغییرات روده رنج می‌برید، حتماً به یک پزشک متخصص مراجعه کنید.

شایان ذکر است که در رژیم بیندا تمهیدات لازم برای جلوگیری از یبوست نیز اندیشیده شده است.